Malazgirt Zaferi’nden (26 Ağustos 1071) sonra Anadolu’ya gelen Oğuzların içerisinde Varsaklar’da yer almaktadır. Birçok yazar Varsaklar’ın Ramazanoğulları’nı oluşturan Üçok boyuna mensup, yedi Türkmen ailesinden (Kusun, Varsak, Kara İsa, Kuştemür, Özer, Gündüz ve Ramazan) birisi olduğunu zikrederler.

XVI. yüzyılda, biri Çukurova’nın batısında diğeri doğusunda yaşayan iki büyük Varsak (Farsak) teşekkülü vardı. Bugün batıdakiler bu adı unutmuş görünüyor. Doğuda yaşayan ve kaynaklarda Dulkadirli (Zülkadir) cemaatleri arasında gösterilen Varsaklar ise bugün, biri Kozan, Feke, Saimbeyli bölgesinde, diğeri Düziçi bölgesinde olmak üzere iki büyük topluluk oluştururlar ki bunlar boy adlarını bugün dahi muhafaza etmektedir.

Oğuzların Üç-Ok koluna mensup olan Varsaklar’ın bir bölümü Tarsus, Mersin civarındaki dağlık araziye yerleştiler. Varsaklar, XIV. ve XV. asırlarda büyük bir kısmı Tarsus’un Kuzeybatı ve Silifke’nin Kuzeydoğusundaki dağlık bölgede (Bulgar/Bolkar Dağları) olmak üzere, bir kısmı da Taş-İli’nde yaşamaktaydı. XVI. asırda ise, kitlenin büyük bir kısmı Çukurova ve Konya Ovaları’na iskân edildi. Bu iskânda, Osmanlı Devleti’nin konar-göçer cemaatleri yerleştirme politikası önemli bir etkendi.

Ramazanoğulları’na bağlı olan Varsaklar zaman zaman kendi başlarına hareket etmişlerdir. Ekseriyeti Tarsus Sancağı’nda yaşayan Varsakları oluşturan boylar; Kusun, Ulaş, Kuştemür, Esenlü, Gökçelü, Elvanlu ve Orhan Beğlü’dür. Oğuzlar’ın Üç-Ok koluna mensup Bayındır, Solur, İzdir, Peçenek boyları ile Boz-Ok koluna mensup Dodurga, Kırgın, Beğdilli boylarına mensup cemaatler bu bölgede iskân edildiler. Bu boyların birleşmesi ile Varsak Türkmen Birliği meydana gelmiştir.

Varsaklar, Tarsus’u hâkimiyet sahalarına katmak isteyen Karaman, Ramazan ve Memluklar arasındaki mücadelede etkin rol oynadılar. Osmanlı Karaman mücadelesinde Karamanoğlu tarafında yer aldılar. Memluklar ile de komşu olduklarından zaman zaman Karamanlılara karşı tavır aldılar. Osmanlı taht mücadelesinde II. Bayezid’e karşı Sultan Cem’i desteklediler. Varsaklar, İran’da Safevi Devleti’nin kurulmasında rol aldılar, devlet kurulduktan sonra da Anadolu’dan İran’a gidenler oldu.

Varsaklar, Yavuz Sultan Selim döneminde Çukurova bölgesinin Osmanlı’ya katılması ile direniş göstermeden Osmanlı hâkimiyetine girdiler. Osmanlı’nın zayıflamasıyla etkinliğini arttıran, Kozanoğulları beyliğinin Varsak aşiretlerinden olması muhtemeldir. Bu beyliği kuranlar Varsak aşiretinden olmasa da hâkimiyeti altındaki toplumun yüzde sekseni muhtemelen bu boyun mensupları idi. Osmanlı İmparatorluğu Kozanoğulları’nın hâkimiyetine son vermek ve bölgede köklü bir ıslahat yapmak için   “Fırka-i- İslâhiye” adıyla bir birlik oluşturarak, bu beyliğin hâkimiyetine son vermiş ve Varsak aşiretlerini de itaat altına almıştır.

Varsaklar, genel itibariyle en dağlık ve sarp arazilerde oturduklarından tam anlamıyla XIX. Yüzyılın ikinci yarına kadar kontrol edilememiştir. Dışa kapalı olan bu toplum eski örf ve adetlerini uzun süre muhafaza edebilmiştir.

Kısaca Varsaklar: Anadolu’ya XI. yüzyılın sonlarında gelmişler, Orta Toroslara ve Çukurova bölgesine yerleşmişlerdir. Osmanlı ile ilişkileri bölge siyasetinde var olmak adına çekişme halinde geçmiştir. Osmanlı bölgeyi hâkimiyet altına alarak, merkezi bir yönetim kurmak isterken, Varsaklar ise daha serbest ve daha bağımsız bir yönetimi benimsemişlerdir. Bu sebepten dolayı, Osmanlı’ya karşı diğer Anadolu Beylikleri ve Mısır’daki Memluklu Devleti ile işbirliği yaparak bölge siyasetinde varlıklarını devam ettirmek istemişlerdir. Fakat bu mücadele XV. yüzyıl sonuna doğru Osmanlı’nın güçlenmesi ve bölgeye hâkim olmasıyla birlikte Varsaklar’ın Anadolu’nun çeşitli yerlerine sürgün etmesiyle sonuçlanmıştır. Günümüzde Varsaklar, Adana, Osmaniye, Antalya, Aydın, Kayseri ve Kıbrıs’ta yaşamaktadırlar.

Türkiye’de Varsaklar’ın 150.000 civarında nüfusları olduğunu tahmin etmekteyiz. Bunun yanı sıra İran’da ve Azerbaycan’da varlıklarını sürdürüyor olması muhtemeldir. Varsaklar siyasi faaliyetlerinde o kadar da etkin olmamasına rağmen, gerek yaşam tarzlarının, gerek dünya görüşlerinin etkisiyle Türk Edebiyatına büyük katkılarda bulunmuşlardır. Varsak boyundan Karacaoğlan ve Avşar boyundan da Dadaloğlu eserlerinde Varsaklar hakkında, kültürel, sosyal ve tarihsel anlamda bilgiler vermektedirler. Edebiyatımızda yer alan “Varsağî” Varsak boyunun edebiyatımıza önemli bir katkısıdır.